Standpunt van de PPE-Fractie over cultuur - gemeenschappelijke wortels en economische voordelen

1. Algemene opmerkingen: Cultuur als onze gemeenschappelijke wortels

Voor de PPE-Fractie is cultuur het hart van de Europese manier van leven: cultuur is zowel de ziel als het skelet van onze landen en mensen; het geeft vorm aan onze gemeenschappelijke identiteit, verbindt mensen en schept een band tussen generaties. De Europese cultuur is een gemeenschappelijk en complex goed, dat getuigt van de eenheid en diversiteit van de Europese beschaving door de pluraliteit van haar culturele tradities.

In de context van de huidige uitdagingen, in een post-pandemische wereld, is cultuur steeds belangrijker en kwetsbaarder. Cultuur integreert de creativiteit en de geest van onze samenleving en kunstenaars, het behoud en de heropleving van onze culturele diversiteit en unieke tradities. Door de eeuwen heen heeft de Europese cultuur, gebaseerd op de joods-christelijke traditie, het oude Grieks-Romeinse erfgoed en de Verlichting, onze kernwaarden ontwikkeld: respect voor de menselijke waardigheid en mensenrechten, vrijheid, democratie, gelijkheid en de rechtsstaat. Alleen als we deze waarden respecteren, kunnen we de Europese burgers een hoge levensstandaard en de mogelijkheid tot zelfontplooiing garanderen door middel van hun individualiteit die geworteld is in zijn of haar gemeenschap. Het is daarom onze verantwoordelijkheid tegenover de toekomstige generaties om onze cultuur te behouden, te beschermen, te vernieuwen en te bevorderen.

Binnen het EU-kader valt cultuur terecht onder subsidiariteit, zeker een van de belangrijkste bevoegdheden van de lidstaten, ook in deze tijd van crisis. Artikel 6 en 167 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) definiëren de rol van de EU in het ondersteunen (ook financieel), aanvullen en coördineren van de inspanningen van de lidstaten op dit gebied. De EVP-Fractie steunt en stimuleert daarom maatregelen die door Europese regeringen op nationaal en lokaal niveau worden genomen om de culturele structuren en instellingen tijdens en na de lockdown in leven te houden. De EVP-Fractie erkent dat de aparte en unieke culturen van minderheden een integraal onderdeel zijn van ons rijke Europese culturele erfgoed en vraagt daarom de lidstaten om culturele en taalkundige diversiteit te ondersteunen. We zijn inderdaad "Verenigd in verscheidenheid".

Maar omdat de uitdagingen voor het behoud van de Europese cultuur wereldwijd zijn, moeten we ook Europese oplossingen vinden om ervoor te zorgen dat cultuur niet wordt opgeofferd. Meer dan ooit verwelkomt de PPE-Fractie de 2,2 miljard euro van het volgende MFK 2021-2027 die aan het programma Creatief Europa is toegewezen, wat 36 procent meer is dan het vorige MFK. Het is een groot succes voor onze fractie, die vanaf het begin heeft gepleit voor een substantiële verhoging. In dezelfde geest steunde de PPE-Fractie de oproep aan de Commissie en de lidstaten om ten minste 2% van de herstel- en veerkrachtfaciliteit te reserveren voor de culturele en creatieve sectoren (CCS) en industrieën. Deze maatregelen moeten worden aangevuld met synergieën met andere programma's.

2. Economisch belang van cultuur

In 2019 werkten 7,4 miljoen mensen in de CCS en waren er 1,1 miljoen culturele ondernemingen in de EU-27, die 145 miljard euro aan toegevoegde waarde genereerden. De culturele en creatieve sectoren in Europa zijn een van de grootste werkgevers en dragen rechtstreeks bij aan het Europese bbp: ze zijn goed voor ongeveer 5% van alle sectoren (behalve de financiële) in de EU. Het heeft ook concrete effecten op andere sectoren zoals toerisme: twee derde van de Europeanen zegt dat de aanwezigheid van cultureel erfgoed van invloed is op de keuze van hun vakantiebestemming. De EVP-Fractie verwelkomt de campagne van de Europese Commissie op sociale netwerken om duurzaam cultureel toerisme te ondersteunen. In antwoord op de crisis moedigt "Europa's cultuur - dicht bij jou" Europeanen aan om op een duurzame en veilige manier te genieten van culturele bestemmingen dicht bij huis.

Met uitzondering van programmering en omroepactiviteiten domineerden kleine en middelgrote ondernemingen de meeste culturele activiteiten en het aandeel van mensen die als zelfstandige werkzaam waren op het gebied van cultuur in de EU-27 was meer dan twee keer zo hoog als het gemiddelde voor de hele economie. Dit verklaart de relatieve zwakte van de CCS en de noodzaak om rekening te houden met deze kenmerken in het ontwerp van de Europese herstelreactie. De PPE-Fractie verwelkomt de snelle reactie van de EU om kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) te ondersteunen in het nieuwe meerjarig financieel kader voor de periode 2021-2027, in het bijzonder voor cultuur, met inbegrip van de combinatie van artistieke en technologische vaardigheden.

3. Gevolgen van de COVID-19-crisis voor cultuur

De lockdown, waartoe werd besloten als gevolg van de sanitaire crisis door de COVID-19-pandemie, was een dramatische noodzaak om de volksgezondheid te waarborgen. Tegelijkertijd veroorzaakte het een van de grootste economische crises die de meeste economische, sociale en culturele sectoren trof door een groot aantal plaatsen voor publieksopvang te sluiten. De kortetermijngevolgen van de sluiting waren onmiddellijk voelbaar, maar de langetermijngevolgen zullen de komende jaren voelbaar zijn. Culturele plaatsen en locaties werden meteen al getroffen. Musea, bibliotheken, bioscopen, muziekpodia, theaters, opera's, kunstgalerijen en culturele centra van lokale gemeenschappen werden gedwongen te sluiten. Culturele en artistieke evenementen zoals festivals, tentoonstellingen en beurzen moesten hun programma schrappen. Voor de meeste openbare of particuliere organisaties die deze plaatsen of evenementen beheren, heeft de lockdown tot een economische ineenstorting geleid. Het was ook een traumatische ervaring omdat het hun hoofddoel verstoorde : het verspreiden van kunst en cultuur naar iedereen.
We moeten hulde brengen aan de ongelooflijke veerkracht van veel kunstenaars, culturele instellingen en meerdere ondernemers die - ondanks de moeilijkheden - hun gereedschap niet hebben neergelegd en hun creativiteit naar ons zijn blijven brengen door bijvoorbeeld genereus hun optredens gratis online te delen.
Door hun kunsten aan te bieden in zeer beperkende situaties, boden ze ons de mogelijkheid om deze essentiële link naar creativiteit te behouden. Het heeft ook het belang aangetoond van kunst en cultuur in crisistijden: we kunnen ons alleen maar voorstellen hoe het zou zijn als Europese burgers tijdens een lockdown geen boeken, films, muziek, gedichten of videospelletjes hadden. We zijn ons er echter van bewust dat dit een kortstondige troost bood en de geesten van de mensen die opgesloten zaten, opvrolijkte. Maar het bracht geen oplossing voor de culturele sector als geheel.

De pandemie van het Coronavirus heeft verwoestende gevolgen voor de culturele en creatieve sector. Veel culturele instellingen en vooral kleine podia staan aan de rand van de financiële afgrond. Voor veel werknemers in de culturele sector betekent het verbod op evenementen vanwege het Coronavirus ook geen inkomen. Voor veel artiesten is het een kwestie van hun bestaan en het behoud van hun artistieke vaardigheden. Als bijvoorbeeld een violist door een gebrek aan inkomsten gedwongen wordt om zijn praktijk op te geven en een baan te zoeken in de supermarkt, hoe kan hij dan zijn vaardigheden en talenten behouden? Veel culturele instellingen en podia werden gedwongen te sluiten of zullen dat de komende maanden doen. Experts schatten dat cultuur, samen met toerisme, het langst nodig zal hebben om economisch weer op de been te komen. Dit is fataal, omdat de creatieve industrie bestaat uit vele kleine en middelgrote ondernemingen, zelfstandigen en freelancers.

De EVP-Fractie is zich er volledig van bewust dat veel culturele en artistieke instellingen afhankelijk zijn van hun publiek, ook al ontvangen sommigen van hen overheidssubsidies. De sanitaire voorwaarden die nodig zijn om culturele openbare ruimten te kunnen heropenen, moeten ook rekening houden met hun financiële duurzaamheid.

De EVP-Fractie verwelkomt de maatregelen die veel lidstaten hebben genomen om hun binnenlandse culturele en creatieve sectoren te beschermen. Deze maatregelen zouden zowel werknemers en kunstenaars als culturele instellingen en organisaties moeten ondersteunen. Maatregelen om de regels van de specifieke werkloosheidsregeling van een land uit te breiden voor kunstenaars en technici in de sector (d.w.z. het statuut van 'intermitents du spectacle'in Frankrijk), maatregelen om overheidssubsidies te behouden, zelfs in het geval van annulering van evenementen (Duitsland), of specifieke herstelfondsen gewijd aan culturele en creatieve sectoren (België) zijn concrete en flexibele nationale reacties. De EU biedt een platform voor het delen van beste praktijken over de inspanningen van de lidstaten om de culturele sector te redden. Maar voor de toekomst is de EVP-Fractie er ook van overtuigd dat de Europese Unie een actieve rol moet spelen.

De Europese Unie zou de culturele en creatieve sectoren direct moeten helpen en indirect via de lidstaten en hun ondersteunende maatregelen. De EVP-Fractie verwelkomt de concrete acties van de Europese Commissie om meer flexibiliteit te voorzien, via een tijdelijk kader voor staatssteun, dat cultuur specifiek vermeldt als een van de zwaarst getroffen economische sectoren. De Europese Commissie heeft ook het Coronavirus Response Investment Initiative van 37 miljard euro opengesteld voor kleine en middelgrote ondernemingen, waaronder die van de CCS. Dit initiatief gaat gepaard met 28 miljard euro uit de structuurfondsen, die betrekking hebben op arbeidsmarktkwesties, en het Solidariteitsfonds van de EU (EUSF), dat een belangrijke rol kan spelen bij het tonen van de solidariteit van de EU met lidstaten die te maken hebben met noodsituaties. De Europese Commissie keurde een nieuw COVID-19 gerelateerd Europees instrument goed voor tijdelijke steun om werkloosheidsrisico's in een noodsituatie te beperken (SURE). De SURE-regeling moet ook verdere financiering vrijmaken voor KMO's en zelfstandigen in de CCS binnen een mechanisme van werktijdverkortingsregelingen in de meeste EU-lidstaten. De EVP-Fractie staat volledig achter deze maatregelen, die gericht moeten zijn op de meest getroffen en kwetsbare spelers in het culturele ecosysteem en gedurende de COVID-19-crisis gehandhaafd moeten blijven.
De PPE-Fractie herinnert ook aan het belang om voor de culturele en creatieve sectoren en industrieën ten minste 2% van de herstel- en veerkrachtfaciliteit te oormerken binnen de nationale herstel- en veerkrachtplannen.

4. Europese korte- en langetermijnoplossingen

Meer dan ooit verwelkomt de PPE-Fractie de verhoging van de middelen die zijn toegewezen aan het vlaggenschipprogramma Creatief Europa van de EU, de enige financieringsbron die uitsluitend bestemd is voor de breed gedefinieerde culturele sector. Maar zelfs met een substantiële verhoging van 36% van de middelen voor 2021-2027, is het programma Creatief Europa een financieel kleiner programma in vergelijking met andere EU-programma's. Het gebruik van synergieën met andere Europese fondsen en programma's zal de effectiviteit van dit belangrijke cohesie-instrument voor de Europese Unie en haar burgers, dat bijdraagt aan het behoud en de bevordering van onze culturele diversiteit, wortels in onze samenleving en de culturele dialoog, verveelvoudigen. Het programma Europe Creative moedigt respect voor en de verspreiding van Europese culturele diversiteit en waarden in Europese samenlevingen en onder Europese burgers volledig aan. Voor de PPE-Fractie is het ondersteunen van een sterk en ambitieus programma Creatief Europa nog nooit zo relevant geweest.

Cultuur heeft een impact op verschillende niveaus van onze samenlevingen en economieën: toerisme, economische groei van lokale gemeenschappen, banen, onderwijs en inclusie. Een voorbeeld: door ons cultureel erfgoed te behouden, houden we niet alleen onze tradities en onze geschiedenis in stand, maar dragen we ook bij aan de duurzame ontwikkeling van lokale gemeenschappen, door nieuwe werkgelegenheid te bieden met nieuwe vaardigheden. En we verbeteren het gevoel van verbondenheid van Europese burgers met de plaats waar ze wonen. De EVP-Fractie steunt de promotie van het Europees Erfgoedlabel in de hele EU, dat zich richt op het Europese verhaal en de bijdrage van historische locaties aan de vooruitgang van de Europese geschiedenis en eenheid. Cultureel bewustzijn en culturele diversiteit zijn essentieel voor het behoud van de unieke tradities van Europa.

Voor de EVP-Fractie is het belangrijk om inspanningen in stand te houden die een grotere zichtbaarheid en waardering geven aan Europese artiesten, zoals de nieuwe European Parliament Lux Prize Award - de European Audience Film Award - die de steun aan de Europese filmindustrie vergroot, de aandacht trekt van het publiek in heel Europa en het debat aanmoedigt over de kwesties die zij aan de orde stellen.

De PPE-Fractie juicht het succes van het initiatief "Culturele Hoofdsteden van Europa" toe. Het is een succesvol initiatief gebleken dat mensen en kunstenaars met elkaar in contact brengt en culturele, sociale en economische voordelen genereert.

Synergieën met andere programma's is het sleutelwoord om het effect van het cultuurbeleid van de Europese Unie te vermenigvuldigen: het Cohesiefonds, het Regionaal Fonds en het Sociaal Fonds moeten een culturele dimensie in hun doelstellingen integreren om ervoor te zorgen dat een deel van hun subsidies ook wordt besteed aan het behoud van onze Europese manier van leven. Onderzoek en onderwijs zouden ook deel moeten uitmaken van de huidige en toekomstige ontwikkeling van cultuur, vooral met betrekking tot nieuwe technologieën. De EVP-Fractie staat volledig achter mogelijke maatregelen voor de middellange en lange termijn in het volgende meerjarig financieel kader, gericht op de CCS en potentieel ondersteunend. Daartoe ondersteunt de PPE-Fractie het Fonds voor herstel- en veerkrachtfaciliteit; Horizon 2020; cluster 2 over cultuur; Invest EU; en het Europees Instituut voor innovatie en technologie, dat een nieuwe Gemeenschap voor innovatie en communicatie zal omvatten, gewijd aan cultuur en creatieve industrieën.

De PPE-Fractie pleit ook voor het maximaliseren van het potentieel van de Europese structuur- en investeringsfondsen voor het behoud van cultureel erfgoed. We steunen het idee dat investeringen in infrastructuur voor cultuur en toerisme als kleinschalig worden beschouwd en in aanmerking komen voor steun als de EFRO-medefinanciering niet meer bedraagt dan 10.000.000 euro, en dat het plafond wordt verhoogd tot 20.000.000 euro in het geval van infrastructuur die wordt beschouwd als UNESCO-werelderfgoed. EU-programma's zoals Erasmus+, Rechten en Waarden, Horizon Europe en het Europees Solidariteitskorps bieden een kans om de diversiteit van de Europese cultuur te leren kennen.

Het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed 2018 was een succesvol initiatief, dat kunstenaars, culturele professionals en het grote publiek samenbracht en liet zien dat cultureel erfgoed een basis kan vormen voor Europese projecten waarbij burgers van alle leeftijdscategorieën betrokken zijn en een gelegenheid voor burgers om in contact te komen met deskundigen. Om de culturele sector in Europa een nieuwe impuls te geven, zou de EU het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed regelmatig moeten herhalen. De EVP-Fractie verwelkomt het initiatief van de Commissie "Cultureel erfgoed in actie" en het peer learning programma voor lokale en regionale beleidsmakers om kennis uit te wisselen over cultureel erfgoed.

Wat betreft de digitale interne markt speelt de CCS een belangrijke rol in het leveren van inhoud. De EVP-Fractie staat achter de Europese productie van culturele werken en steunt maatregelen die gericht zijn op het promoten van Europese werken. Daarom roepen we de lidstaten op om de herziening van de Richtlijn Audiovisuele Mediadiensten snel uit te voeren om de culturele diversiteit te behouden en Europese werken te promoten. We staan ook volledig achter een tijdige en ambitieuze implementatie van de richtlijn inzake auteursrecht in de digitale eengemaakte markt, omdat deze een groot potentieel heeft om een eerlijkere markt voor online-inhoud te creëren en de vergoeding van auteurs en uitvoerende kunstenaars voor de exploitatie van hun werken te verbeteren.

De Europese Unie heeft de plicht om haar culturele uitzondering te verdedigen en haar diversiteit te behouden. Als we vandaag onze kunstenaars, scheppers en professionelen die in deze sectoren werken niet steunen, kan dit desastreuze gevolgen hebben voor de culturele diversiteit en betekenen dat we eenvoudigweg geen toegang zullen hebben tot het aanbod van culturele inhoud en uitingen dat we nu hebben. De PPE-Fractie is ervan overtuigd dat we ervoor moeten zorgen dat er expressieplatforms zijn voor opkomende artiesten en voor alternatieve makers die de Europese diversiteit bevorderen. We moeten ervoor zorgen dat alle makers een toekomst hebben en we moeten de culturele en creatieve sectoren steunen om te herstellen van de crisis. Kortom, we moeten de voorwaarden creëren voor onze levendige culturele en creatieve sectoren om te herstellen en te gedijen.