De stilte in de geestelijke gezondheidszorg doorbreken

Kan Europa het zich veroorloven om de geestelijke gezondheid te negeren?

Elke oktober staan we even stil bij geestelijke gezondheid. Maar voor miljoenen Europeanen is dit geen kwestie van één dag. Het is het dagelijks leven. Het is de student die bang is om haar studentenkamer te verlaten. De vader die al weken niet heeft geslapen. De verpleegster die zorg geeft maar er niet om kan vragen.

Het thema van de Wereld Geestelijke Gezondheidsdag dit jaar - geestelijkegezondheid is een universeel mensenrecht - zouniet alleen moeten aanspreken. Het zou alarmbellen moeten doen rinkelen omdat de cijfers een ontnuchterend verhaal vertellen: wereldwijd leeft één op de acht mensen met een geestelijke gezondheidsstoornis. In Europa zegt volgens de Eurobarometer van juni 2023 bijna de helft van alle burgers (46%) dat ze het afgelopen jaar emotionele of psychologische problemen hebben gehad. En van degenen die worstelden, kreeg meer dan de helft geen professionele hulp.

De pandemie heeft iets aan het licht gebracht dat velen al wisten. Isolement, financiële druk en angst creëerden een perfecte storm. Maar de storm ging niet voorbij. Zelfs nu nog weerhouden lange wachtlijsten, ondergefinancierde diensten en stigma's mensen ervan de zorg te krijgen die ze nodig hebben.

De kosten? Niet alleen emotioneel. Het zijn ook economische kosten. Volgens de laatste beschikbare gegevens kosten geestelijke gezondheidsproblemen de EU elk jaar meer dan 600 miljard euro, dat is meer dan 4% van ons BBP. Dat is verloren productiviteit, opgenomen ziektedagen en ontspoorde levens.

Burgers in de hele EU laten van zich horen. We lezen steeds vaker over de benarde situatie van jonge mensen in heel Europa die kampen met problemen zoals burn-out en geestelijke gezondheidsproblemen. Ze weerspiegelen de verborgen menselijke kosten achter de gegevens: de pijn die niet zichtbaar is in spreadsheets, maar in levens die worden onderbroken en toekomsten die in de wacht worden gezet. En toch, zelfs nu het bewustzijn groeit, blijft de kloof tussen behoefte en toegang groot.

Geestelijke gezondheidszorg is nog steeds een postcodeloterij. Geografie, inkomen of zelfs leeftijd kunnen bepalen of iemand hulp krijgt of niet.

Daarom pleit de EVP voor een nieuwe aanpak. Eén die geestelijke gezondheid plaatst waar het hoort: in het hart van de EU-beleidsvorming.

In 2023 pleitten we voor de oprichting van een speciale commissie voor volksgezondheid. Dat was nog maar het begin. Vandaag de dag werkt deze commissie nauw samen met de Europese Commissie en vooraanstaande deskundigen om gegevens te verzamelen, strategieën te bepalen en instellingen ter verantwoording te roepen.

Betere gegevens betekenen eerdere opsporing. Vroegere opsporing betekent betere resultaten. Maar het gaat niet alleen om cijfers. Het gaat om mensen, vooral jongeren. Europese jongeren worden geconfronteerd met ongekende niveaus van stress, angst en depressie. De EVP-Fractie roept op tot voorlichting over geestelijke gezondheid op scholen, meer steun voor leerkrachten en gezinnen en snelle toegang tot zorg voor jongeren, zowel binnen als buiten het onderwijssysteem.

We geloven ook dat geestelijke gezondheidszorg betaalbaar en gemakkelijk toegankelijk moet zijn. Dat betekent meer investeringen, ja. Maar het betekent ook slimmere investeringen: in opleiding, onderzoek, preventie en grensoverschrijdende samenwerking. Niemand mag achterblijven omdat hij in het verkeerde land woont of zich niet de juiste therapeut kan veroorloven.

Beleid voor geestelijke gezondheid mag niet als een bijzaak worden behandeld. Het is het fundament van een gezond, productief en veerkrachtig Europa. Dus, kan Europa het zich veroorloven om te investeren in geestelijke gezondheid? De waarheid is dat we het ons niet kunnen veroorloven om het niet te doen. Een sterker Europa begint met gezondere geesten. Laten we van geestelijke gezondheid een recht maken, niet alleen in woorden, maar ook in daden.