Zewnętrzny wymiar bezpieczeństwa energetycznego

CELE

Naszym celem jest zapewnienie większego bezpieczeństwa zewnętrznych dostaw energii do Unii Europejskiej. 53% energii zużywanej przez Unię Europejską pochodzi z importu. Oprócz tego, że istnieje konieczność zwiększenia konkurencyjności i efektywności energetycznej, obniżenia kosztów oraz zwiększenia niezależności dostaw energii do Europy, kryzys na Ukrainie dodatkowo uwydatnił pilną potrzebę zmniejszenia zależności energetycznej od jednego dostawcy oraz zwiększenia odporności UE na zewnętrzną presję geopolityczną. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmujemy utworzenie unii energetycznej jako podstawowego narzędzia służącego wzmocnieniu bezpieczeństwa energetycznego, obniżeniu cen energii oraz zwiększeniu konkurencyjności gospodarki europejskiej. Powinna ona się wiązać z opracowaniem autentycznej wspólnej zewnętrznej polityki energetycznej w celu zwiększenia geopolitycznej wiarygodności, skuteczności i spójności UE, tak, abyśmy mogli rozmawiać z naszymi partnerami jednym głosem oraz zapewnić spójność zewnętrznej polityki energetycznej UE ze wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa.

Wobec wciąż zachodzących istotnych zmian na międzynarodowych rynkach energetycznych, takich jak zmiany cen, oraz przełomowych zmian pod względem nowych możliwości dostaw ropy i gazu z jednej strony i oczekiwanego gwałtownego wzrostu zapotrzebowania na rynku globalnym – w szczególności w krajach BRICS – z drugiej strony, UE musi ustalić globalną strategię energetyczną.

Wymiary zewnętrzny i wewnętrzny naszego bezpieczeństwa energetycznego są ze sobą ściśle powiązane. Zapewnienie w pełni zrównoważonego wykorzystania wszystkich rodzimych zasobów ma decydujące znaczenie dla zmniejszenia naszej zależności od importu. W związku z tym powinniśmy opowiadać się za pełnym wdrożeniem istniejących przepisów dotyczących wewnętrznego rynku energii, w tym trzeciego pakietu energetycznego, w celu zmniejszenia zależności, zwiększenia różnorodności źródeł energii, obniżenia cen energii dla przedsiębiorstw i odbiorcy końcowego w dążeniu do transatlantyckiej konwergencji cen energii oraz stworzenia właściwie połączonego i zsynchronizowanego wspólnego rynku pozbawionego wysp energetycznych, przy jednoczesnym poszanowaniu przysługującej państwom członkowskim swobody w kształtowaniu ich własnego koszyka energetycznego.

APELUJEMY O JEDNOŚĆ I SOLIDARNOŚĆ W RAMACH ZEWNĘTRZNEJ POLITYKI ENERGETYCZNEJ

• Podstawę unii energetycznej powinno stanowić przemawianie jednym głosem podczas negocjacji z państwami trzecimi. Koordynacja stanowisk i wspólne zakupy gazu powinny rozpoczynać się na szczeblu regionalnym, na którym państwa członkowskie mogłyby dobrowolnie stosować wspólny mechanizm negocjacyjny oraz tworzyć regionalne ośrodki zajmujące się dalszym rozwojem infrastruktury gazowej w celu wzmocnienia naszego wspólnego potencjału negocjacyjnego. Takie działania mogłyby doprowadzić do ukształtowania wspólnego europejskiego stanowiska negocjacyjnego. Przegląd decyzji w sprawie umów międzyrządowych ma kluczowe znaczenie dla wzmocnienia roli Komisji Europejskiej w zapewnianiu zgodności umów międzyrządowych z prawem UE, włącznie z jej ocenami ex ante umów międzyrządowych, jej udziałem w negocjacjach oraz ze sformułowaniem standardowych klauzul umownych obejmujących przepisy UE. Duże umowy handlowe wpływają na bezpieczeństwo energetyczne UE. Komisja ma do odegrania ważną rolę polegającą na sprawdzaniu zgodności tego rodzaju umów i ich wpływu na bezpieczeństwo energetyczne z prawem UE przed ich zawarciem poprzez udział w ich negocjowaniu, niezależnie od przysługującego Komisji prawa do sprawdzenia zgodności po zakończeniu negocjacji. Obowiązkowe powinno być ujmowanie w umowach handlowych i umowach o współpracy zawieranych z krajami będącymi producentami oraz krajami tranzytu „klauzul dotyczących bezpieczeństwa energetycznego”, gdyż pozwoliłoby to na uniknięcie zakłóceń o podłożu politycznym.
• Popieramy stworzenie rynku energii przynoszącego wzajemne korzyści krajom będącym odbiorcami i producentami oraz krajom tranzytu w Europie i naszym sąsiadom w oparciu o dorobek prawny. Dlatego tak istotne jest pełne wdrożenie prawa konkurencji oraz istniejącego dorobku prawnego w dziedzinie rynku energii. Wszystkie przedsiębiorstwa z państw trzecich uczestniczące w wytwarzaniu, transporcie, dystrybucji i magazynowaniu unijnej energii muszą przestrzegać wszystkich elementów stosownego prawodawstwa UE.
• Uważamy, że poprzez współpracę w obszarze energii możemy wnieść pozytywny wkład w krzewienie oraz wzmacnianie demokracji, praworządności i praw człowieka w krajach partnerskich. Jesteśmy zdania, że polityka zagraniczna, polityka w zakresie praw człowieka i polityka energetyczna powinny wzajemnie się wzmacniać.
• Wymiar zewnętrzny należy również uwzględniać podczas przeglądu przepisów dotyczących energii i klimatu, takich jak przepisy dotyczące handlu emisjami, odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, a także podczas ewentualnych kolejnych przeglądów wewnętrznego rynku energii, ponieważ rozwój odnawialnych źródeł energii w UE i w naszych krajach partnerskich również wpływa na naszą zależność od importu.
• Zasada solidarności państw członkowskich powinna być nadrzędną zasadą służącą zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii i należy ją rozszerzyć również na członków Wspólnoty Energetycznej. Apelujemy o dokonanie szybkiego przeglądu i wzmocnienie rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu oraz o zwiększenie możliwości podejmowania wspólnych działań w razie nagłej potrzeby i na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego. Powinno to doprowadzić do opracowania konkretnych planów awaryjnych, uwzględniających również dostępne możliwości magazynowania.
• Apelujemy o zwiększenie konwergencji i synergii instytucjonalnej. W szczególności popieramy uwzględnianie w większym stopniu zewnętrznych priorytetów w zakresie bezpieczeństwa energetycznego w polityce prowadzonej przez wysoką przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa/wiceprzewodniczącą Komisji. Apelujemy o lepszą koordynację między wysoką przedstawiciel/wiceprzewodniczącą Komisji a komisarzami odpowiedzialnymi za tę kwestię w celu zwiększenia spójności zewnętrznej polityki UE w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego. Wymaga to silniejszego zespołu pod przewodnictwem wysokiej przedstawiciel/wiceprzewodniczącej Komisji, obejmującego mianowaną osobę odpowiedzialną za to dossier.

POTRZEBUJEMY PRAWDZIWEJ DYWERSYFIKACJI DRÓG I DOSTAW ENERGII

• Uważamy, że istnieje pilna potrzeba zwiększenia dywersyfikacji źródeł energii, dostawców energii i tras przesyłowych poprzez zawarcie nowych, wiarygodnych partnerstw. Bezpieczne i niezawodne źródła dostaw są niezbędne w celu stworzenia dobrze zintegrowanego i połączonego rynku energii. Prawdziwa liberalizacja wewnętrznego rynku UE ma bezpośredni związek z dywersyfikacją źródeł dostaw.
• Należy wzmocnić wzajemne połączenia z krajami ościennymi. W związku z tym musimy dokonać przeglądu projektów gazociągów w naszym sąsiedztwie. Apelujemy więc o zwiększenie pomocy ze strony Komisji Europejskiej we wdrażaniu projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. Ponadto należy zbadać potencjał EFSI (Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych), w tym względem tych strategicznych projektów, które uzyskały dostęp do istniejących instrumentów finansowych (instrumentu „Łącząc Europę” oraz europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych). Popieramy zaniechanie realizacji projektu South Stream i jesteśmy przeciwni jego realizacji pod nazwą „Turkish-Stream”, ponieważ jedynie wzmocniłoby to już istniejące zależności, co jest sprzeczne z unijną zasadą dywersyfikacji. Potwierdzamy natomiast nasze poparcie dla południowego korytarza gazowego, który łączy rejon południowego Kaukazu, Bliski Wschód, kraje basenu Morza Śródziemnego i kraje Azji Środkowej z UE, z Turcją jako krajem tranzytu. Rurociąg transkaspijski ma strategiczne znaczenie dla zaopatrywania UE w energię i UE musi odzyskać zaufanie w celu ustanowienia niezawodnego partnerstwa energetycznego z krajami Azji Środkowej. Popieramy zbadanie możliwości zawarcia potencjalnego partnerstwa energetycznego z Iranem, o ile negocjacje w sprawie broni jądrowej zakończą się sukcesem.
• W kontekście eurośródziemnomorskiego partnerstwa energetycznego powinniśmy rozbudować platformy pozyskiwania gazu, energii elektrycznej i energii odnawialnej, w tym wykorzystać potencjał energii słonecznej, oraz w pierwszej kolejności wesprzeć niezbędne wzajemne połączenia północ-południe z krajami Afryki Północnej. Ponadto podkreślamy znaczenie wschodniego partnerstwa eurośródziemnomorskiego (Cypr, Grecja i Izrael) oraz jego potencjału gazowego, który można wykorzystać do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego w Europie Południowo-Wschodniej.
• Popieramy również wzmocnienie współpracy z partnerami energetycznymi w Europie Północnej oraz rozwój gęstych sieci regionalnych w regionie nordycko-bałtyckim i połączeń międzysystemowych Bałtyk-Adriatyk.
• Uważamy, że umowa Nord Stream 2 jest sprzeczna z unijną strategią dywersyfikacji źródeł dostaw i tras tranzytu importowanej energii, a także z unijną strategią bezpieczeństwa energetycznego oraz z celami polityki zagranicznej, polityki bezpieczeństwa i celami partnerstwa wschodniego, gdyż prowadzi do zwiększenia zależności UE od dostaw gazu z Rosji. W związku z tym zwracamy się do Komisji Europejskiej i ESDZ (Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych) o dokonanie szczegółowej oceny zgodności projektu Nord Stream 2 z prawem UE oraz o dopilnowanie, aby wszystkie stosowne przepisy UE były w pełni przestrzegane.
• Nowe strategiczne partnerstwo energetyczne z Norwegią i Turcją mogłoby również znacznie przyczynić się do dywersyfikacji dostaw energii do UE. Należy więc zapewnić spójność tureckiej polityki energetycznej z priorytetami UE w zakresie dywersyfikacji. Powinniśmy skoncentrować się na realizacji projektu gazociągu transanatolijskiego i transadriatyckiego, który ma doprowadzić do faktycznej dywersyfikacji. Popieramy pełne członkostwo Turcji we Wspólnocie Energetycznej. Apelujemy do rządu tureckiego o niezwłoczne podpisanie i ratyfikowanie Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS), która została podpisana i ratyfikowana przez UE i jej 28 państw członkowskich. Turcja powinna również respektować suwerenne prawa wszystkich państw członkowskich, w tym prawa dotyczące poszukiwania i eksploatacji zasobów naturalnych, o ile działania te są zgodne z dorobkiem prawnym UE i z prawem międzynarodowym.
• Popieramy zdefiniowanie strategicznych projektów dotyczących infrastruktury energetycznej, które umożliwią osiągnięcie faktycznej dywersyfikacji, we współpracy zarówno z krajami ościennymi, jak i z członkami Wspólnoty Energetycznej. Chodzi tu o rozwój i modernizację dwukierunkowych połączeń międzysystemowych oraz zwiększenie ich dostępności, wyeliminowanie wysp energetycznych, zapewnienie stosowania technologii odwróconego przepływu, a także zapewnienie pojemności magazynowej i terminali LNG w UE. Apelujemy do Komisji Europejskiej o niezwłoczne zaproponowanie strategii dotyczącej LNG, która ma decydujące znaczenie dla dywersyfikacji dostaw gazu.
• Konstrukcja unii energetycznej bazuje nie tylko na maksymalizacji zdolności połączeń międzysystemowych, lecz także na stworzeniu nowoczesnej infrastruktury energetycznej i modernizacji istniejących sieci. Dlatego aby zapewnić interoperacyjność, unijna strategia bezpieczeństwa energetycznego powinna obejmować mechanizmy koordynacji, w tym inteligentne systemy przesyłowe i dystrybucyjne. Potrzebujemy celu dotyczącego międzysystemowych połączeń gazowych skoordynowanego z celem dotyczącym międzysystemowych połączeń elektroenergetycznych, wychodzącego poza zakres rozporządzenia w sprawie zapewnienia bezpieczeństwa dostaw gazu.

POPIERAMY WZMOCNIENIE WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ I DYPLOMACJI ENERGETYCZNEJ

• Biorąc pod uwagę obecną sytuację geopolityczną, intensywna strategiczna współpraca energetyczna ze Stanami Zjednoczonymi oraz wzmocnienie współpracy w ramach Rady ds. Energii UE−USA mają istotne znaczenie dla wzmocnienia partnerstwa politycznego, gospodarczego i w dziedzinie bezpieczeństwa między UE i USA. Apelujemy o otwarcie rynków energetycznych w negocjacjach dotyczących TTIP (transatlantyckiego partnerstwa handlowo-inwestycyjnego) (w celu zniesienia zakazu eksportu z USA, co spowoduje spadek cen energii) za sprawą transatlantyckiego rynku energii, co z kolei przyczyni się do poprawy naszej pozycji negocjacyjnej na rynku globalnym.
• Popieramy rozwój dyplomacji energetycznej UE w krajach partnerskich oraz na międzynarodowych forach między innymi w celu propagowania większej przejrzystości globalnych rynków gazowych, zapobieżenia niewydolności rynków i zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego wszystkich stron. Rozwój prawdziwego globalnego rynku gazowego winien przebiegać zgodnie z zasadami WTO, co zapobiegnie zakłóceniom konkurencji. W związku z tym z zadowoleniem przyjmujemy zastosowanie przez Komisję przepisów unijnej polityki konkurencji w stosunku do przedsiębiorstw energetycznych spoza UE oraz zachęcamy do takiego działania.
• Pragniemy większej synergii między dyplomacją na rzecz bezpieczeństwa energetycznego a dyplomacją na rzecz klimatu, w szczególności w drodze negocjacji COP 21 w Paryżu, w celu zapewnienia zrównoważonego globalnego podziału obciążeń w zakresie redukcji CO2. Przyczyni się to nie tylko do osiągnięcia przez UE jej zasadniczego celu, jakim jest bezpieczeństwo energetyczne, ale także do zwiększenia konkurencyjności gospodarki UE.
• Podkreślamy potrzebę wsparcia paneuropejskiego wymiaru unii energetycznej, zważywszy na to, że strony Wspólnoty Energetycznej zobowiązują się do wdrażania unijnego dorobku prawnego w dziedzinie energii, a zwłaszcza przepisów dotyczących wewnętrznego rynku energii. Popieramy dalsze wzmocnienie funkcjonowania Wspólnoty Energetycznej i wzmocnienie jej instytucji. Ponadto popieramy odnowienie protokołu ustaleń z Ukrainą w sprawie strategicznego partnerstwa energetycznego w tym roku. Powinniśmy również dążyć do zwiększenia efektywności energetycznej i zrównoważonego rozwoju w krajach tranzytu poprzez realizację wspólnych projektów infrastrukturalnych mających na celu zmniejszenie strat tranzytowych. Perspektywa długoterminowa powinna obejmować włączenie do unii energetycznej (potencjalnych) krajów kandydujących i krajów ościennych, w szczególności krajów Bałkanów Zachodnich, które nie są członkami UE. Podkreślamy znaczenie eurośródziemnomorskiego partnerstwa energetycznego oraz uważamy, że bezpieczeństwo energetyczne powinno zostać uwzględnione w trwającym właśnie przeglądzie europejskiej polityki sąsiedztwa.