Ocena funduszy powierniczych UE oraz Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji

Podczas dzisiejszego wspólnego posiedzenia Komisji Budżetowej (BUDG), Spraw Zagranicznych (AFET) oraz Rozwoju (DEVE) odbywa się głosowanie nad sprawozdaniem z własnej inicjatywy, którego celem jest dokonanie politycznej oceny funduszy powierniczych UE powołanych począwszy od 2014 r. a także mechanizmu koordynacji jakim jest Instrument Pomocy dla Uchodźców w Turcji.

Stały sprawozdawca z ramienia Komisji Budżetowej i jej wiceprzewodniczący Janusz Lewandowski podkreślił: „Pomoc zewnętrzna finansowana z budżetu Unii powinna być wdrażana w spójny sposób w oparciu o instrumenty przyjęte w procedurze współdecyzji i przy pełnym poszanowaniu uprawnień ustawodawczych, budżetowych i kontrolnych Parlamentu. Takie wnioski płyną z dotychczasowego funkcjonowania funduszy powierniczych UE, co umożliwi lepsze wykorzystanie nowych instrumentów polityki zagraniczne przewidzianych w Wieloletnich Ramach Finansowych 2021-2027”.

W obszarze działań zewnętrznych UE może tworzyć własne wielopodmiotowe fundusze powiernicze. Pozwala to na łączenie środków Unii Europejskiej oraz państw członkowskich w celu zapewnienia skoordynowanej i szybkiej pomocy finansowej w warunkach kryzysu oraz po jego zakończeniu. Dominująca rola budżetu wspólnotowego jako darczyńcy nie zawsze jest jednak należycie wyeksponowana i widoczna dla opinii publicznej.

Dostrzegając wartość dodaną tych pozabudżetowych i nadzwyczajnych instrumentów Parlament Europejski niejednokrotnie wyrażał jednak krytykę co do sposobu ich ustanawiania i przedłużania. Niestety zarówno w przypadku funduszy powierniczych jak i Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji, tego typu rozwiązania prawne stwarzają wyzwanie w odniesieniu do demokratycznej kontroli i integralności budżetu UE a tym samym roli Parlamentu Europejskiego.

Jeżeli nowy fundusz powierniczy byłby mimo to potrzebny, sprawozdanie podkreśla iż powinien być́ należycie uzasadniony. Wybuch poważnego kryzysu, nagła zmiana w stosunkach międzynarodowych wymagająca istotnej reakcji finansowej UE lub potrzebą łączenia środków z państwami trzecimi, które nie byłyby możliwe w ramach instrumentów przyjętych w procedurze współdecyzji. W takim przypadku, inaczej niż̇ w poprzednich latach w ramach Wieloletnich Ramach Finansowych na lata 2014–2020, Parlament powinien być́ od samego początku w pełni zaangażowany w proces przygotowawczy.

Po konsultacji z Parlamentem Europejskim, w grudniu 2020 r. cztery istniejące fundusze powiernicze UE (Bêkou, Madad, Afryka i Kolumbia) zostały przedłużone do grudnia 2021 r. Decyzja ta wynikała głównie z potrzeby kontynuacji działań, zanim kolejne rozwiązania będą możliwe w ramach nowych Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021-2027 (Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej – „Globalny wymiar Europy” oraz Instrumentu Pomocy Przedakcesyjne – IPA III). Sprawozdanie oprócz wnikliwej oceny poszczególnych instrumentów omawia perspektywy na przyszłość, jak również wspólne zalecenia trzech komisji.